TAM IDRAR TAHLILI
Tam idrar tahlili hemen her laboratuvarda kolayca uygulanabilen, basit, ucuz ve son derece yararlı bilgi veren bir testtir. Test çubukları (dipstick) şeklinde veya mikroskopik ve kimyasal yöntemlerle uygulanır. Çok kısa sürede test sonuçları elde edilir. Tam idrar tahlili böbrek hastalığının varlığı ve aktivitesi hakkında çok önemli bilgiler verir. Bunun yanında üriner infeksiyonun tanısında kullanılan önemli bir yardımcı testtir.
Tek başına değil klinik ile birlikte değerlendirilmeli hasatanı şikayetleri ve klinik bulgular varlığıyla beraber korele olarak yorumlanmalıdır. Bir çok hastalığın ayırıcı tanısı bu şekilde yapılabilmektedir.
Üriner infeksiyonlar:
İdrar yolu infeksiyonları (İYİ) veya üriner sistem infeksiyonları (ÜSİ) en sık görülen bakteriyel infeksiyonlardandır. Tüm yaş gruplarını etkiler. Akut infeksiyonlar genel olarak iki anatomik alt gruba bölünür:
Alt üriner sistem infeksiyonları (üretrit ve sistit) ve üst üriner sistem infeksiyonları (prostatit, akut piyelonefrit, intrarenal ve perinefrik abse). Bu bölgelerdeki infeksiyonlar tek başına veya birlikte bulunabilir ve asemptomatik veya değişik klinik sendromlara neden olabilirler. Bu klinik tablolar arasında asemptomatik bakteriüri, sistit, prostatit ve piyelonefrit görülebilir. Ayrıca üriner sistem infeksiyonları komplike ( idrar
yollarının ve böbreğin fonksiyonel ve yapısal anormallikleri varsa) ve nonkomplike olarak bölümlenebilir. Son olarak epidemiyolojik açıdan nozokomiyal (genelde kateter ile ilişkili) ve toplumda edinilmiş olarak sınıflanabilir.
Mikrobiyolojik olarak İYİ; idrarda, üretrada, mesanede, böbrekte ve prostatta patojen mikroorganizma bulunmasıdır. Çoğu kez uygun alınmış idrar örneğinde 105 organizma/ml üreme olması anlamlı kabul edilir. Ancak İYİ olan bazı olgularda anlamlı bakteriüri yoktur. Semptomatik hastalarda 102 – 104 bakteri/ml üremesi de infeksiyonu gösterebilir.
Üriner infeksiyon ve tam idrar tahlili İdrar örnekleri alımında üretra çıkışı temizlendikten ve mesane idrarının yarısının boşaltılmasından sonra “ara akım idrarı” temiz bir kaba toplanır. Böylece başlangıçta idrar biriktirme öncesi dış üretradan idrarı kontamine eden hücreler ve mikrobların yıkanması sağlanır. Koma veya şuur kapalılığı gibi özel durumlarda mesane kataterizasyonu ile idrar elde edilir. Mesane ve üretranın zedelenmesi ve infeksiyonu riski vardır.
En saf idrar örneği elde etmek için kullanılabilecek yöntem suprapubik aspirasyondur; infant ve küçük çocuklarda daha çok kullanılır. Normal idrar sterildir. İYİ’e neden olan bakteriler normal idrarda geometrik hızda çoğalırlar. İYİ tanısında altın standart idrar kültüründe anlamlı bakteriürinin saptanmasıdır. Klinikte İYİ tanısında ara akım idrarında 105 bakteri/ml kriteri kullanılır. 1000-10,000 bakteri/ml değerlerinde ikinci idrar kültürü alınıp değerlendirilmelidir. Aynı mikroorganizma ile kültür pozitif gelirse, İYİ’nu düşündürür. İYİ tanısında ikinci bulgu idrar analizinde > 5 lökosit/hmf varlığıdır.
Normal idrarın rengi soluk ile koyu sarı arasındadır. Bulanık idrar aşırı hücresel materyal veya protein nedeniyle olabilir. Ayrıca oda sıcaklığında bekleyen idrarda tuzların kristalizasyonu ile de bulanıklık saptanabilir. İdrar örneğine az miktarda asit eklenmesi ile idrar örneğinde bulanıklığın kaybolması,
bulanıklığın kristalizasyona bağlı olduğunu gösterir. Test çubukları ile idrar pH, protein konsantrasyonu, nitrit ve lökosit esteraz tayinleri yapılabilir. İdrarda lökosit varlığını göstermede pozitif lökosit esteraz testi % 75-97 duyarlı ve % 64-90 özgüldür. İdrarda nitrat diyetle alınan nitratların bakteriyel enzim etkisi ile nitrite dönüşümü sonucu oluşur. Nitrit için pozitif idrar testi anlamlı bakteriüriyi düşündürür. Duyarlılığı
sınırlıdır. Düşük nitratlı diyette, diüretik kullanımında, belli organizmalarda ve düşük fakat anlamlı bakteriürilerde yalancı negatif sonuçlar alınabilir. Ayrıca konsantre idrar örneklerinde (dansite >1020) standart esteraz ve nitrit testleri daha az duyarlıdır. Genelde lökosit esteraz ve nitrit testleri birlikte değerlendirildiğinde İYİ tanısında % 40-93 duyarlılığa, %98 özgüllüğe sahiptir.
Bakteriüri, piyuri veya hematüri saptanması için idrarın mikroskopik analizi yapılmalıdır. İdrar sedimenti santrifüje edilerek veya edilmeksizin incelenebilir. Santrifüje edilmeden incelenen idrar örneğinde her bir sahada bir veya daha çok bakteri varlığı ml’de 105 üzerinde bakteri bulunması ile ilişkilidir. Ayrıca Gram ile de örnek boyanabilir, ancak bu yöntemler çok kullanılmamaktadır. Santrifüje edilmiş idrarörneklerinin incelenmesi daha çok kullanılır. Ateş, kostovertebral hassasiyet veya ağrısı olan bir hastada mikroskopik incelemede lökosit slendirlerin varlığı piyelonefriti düşündürür.
İdrarda lökositlerle birlikte eritrositlerin varlığı ise taş ile komplike infeksiyon veya hemorajik sistitli hastalarda yaygındır. İdrar mikroskopisinde lökosit yokluğunda eritrositlerin saptanması ürogenital tümörlerde, taş hastalığında, kanama diyatezinde sıklıkla rastlanılır.
Tek başına değil klinik ile birlikte değerlendirilmeli hasatanı şikayetleri ve klinik bulgular varlığıyla beraber korele olarak yorumlanmalıdır. Bir çok hastalığın ayırıcı tanısı bu şekilde yapılabilmektedir.
Üriner infeksiyonlar:
İdrar yolu infeksiyonları (İYİ) veya üriner sistem infeksiyonları (ÜSİ) en sık görülen bakteriyel infeksiyonlardandır. Tüm yaş gruplarını etkiler. Akut infeksiyonlar genel olarak iki anatomik alt gruba bölünür:
Alt üriner sistem infeksiyonları (üretrit ve sistit) ve üst üriner sistem infeksiyonları (prostatit, akut piyelonefrit, intrarenal ve perinefrik abse). Bu bölgelerdeki infeksiyonlar tek başına veya birlikte bulunabilir ve asemptomatik veya değişik klinik sendromlara neden olabilirler. Bu klinik tablolar arasında asemptomatik bakteriüri, sistit, prostatit ve piyelonefrit görülebilir. Ayrıca üriner sistem infeksiyonları komplike ( idrar
yollarının ve böbreğin fonksiyonel ve yapısal anormallikleri varsa) ve nonkomplike olarak bölümlenebilir. Son olarak epidemiyolojik açıdan nozokomiyal (genelde kateter ile ilişkili) ve toplumda edinilmiş olarak sınıflanabilir.
Mikrobiyolojik olarak İYİ; idrarda, üretrada, mesanede, böbrekte ve prostatta patojen mikroorganizma bulunmasıdır. Çoğu kez uygun alınmış idrar örneğinde 105 organizma/ml üreme olması anlamlı kabul edilir. Ancak İYİ olan bazı olgularda anlamlı bakteriüri yoktur. Semptomatik hastalarda 102 – 104 bakteri/ml üremesi de infeksiyonu gösterebilir.
Üriner infeksiyon ve tam idrar tahlili İdrar örnekleri alımında üretra çıkışı temizlendikten ve mesane idrarının yarısının boşaltılmasından sonra “ara akım idrarı” temiz bir kaba toplanır. Böylece başlangıçta idrar biriktirme öncesi dış üretradan idrarı kontamine eden hücreler ve mikrobların yıkanması sağlanır. Koma veya şuur kapalılığı gibi özel durumlarda mesane kataterizasyonu ile idrar elde edilir. Mesane ve üretranın zedelenmesi ve infeksiyonu riski vardır.
En saf idrar örneği elde etmek için kullanılabilecek yöntem suprapubik aspirasyondur; infant ve küçük çocuklarda daha çok kullanılır. Normal idrar sterildir. İYİ’e neden olan bakteriler normal idrarda geometrik hızda çoğalırlar. İYİ tanısında altın standart idrar kültüründe anlamlı bakteriürinin saptanmasıdır. Klinikte İYİ tanısında ara akım idrarında 105 bakteri/ml kriteri kullanılır. 1000-10,000 bakteri/ml değerlerinde ikinci idrar kültürü alınıp değerlendirilmelidir. Aynı mikroorganizma ile kültür pozitif gelirse, İYİ’nu düşündürür. İYİ tanısında ikinci bulgu idrar analizinde > 5 lökosit/hmf varlığıdır.
Normal idrarın rengi soluk ile koyu sarı arasındadır. Bulanık idrar aşırı hücresel materyal veya protein nedeniyle olabilir. Ayrıca oda sıcaklığında bekleyen idrarda tuzların kristalizasyonu ile de bulanıklık saptanabilir. İdrar örneğine az miktarda asit eklenmesi ile idrar örneğinde bulanıklığın kaybolması,
bulanıklığın kristalizasyona bağlı olduğunu gösterir. Test çubukları ile idrar pH, protein konsantrasyonu, nitrit ve lökosit esteraz tayinleri yapılabilir. İdrarda lökosit varlığını göstermede pozitif lökosit esteraz testi % 75-97 duyarlı ve % 64-90 özgüldür. İdrarda nitrat diyetle alınan nitratların bakteriyel enzim etkisi ile nitrite dönüşümü sonucu oluşur. Nitrit için pozitif idrar testi anlamlı bakteriüriyi düşündürür. Duyarlılığı
sınırlıdır. Düşük nitratlı diyette, diüretik kullanımında, belli organizmalarda ve düşük fakat anlamlı bakteriürilerde yalancı negatif sonuçlar alınabilir. Ayrıca konsantre idrar örneklerinde (dansite >1020) standart esteraz ve nitrit testleri daha az duyarlıdır. Genelde lökosit esteraz ve nitrit testleri birlikte değerlendirildiğinde İYİ tanısında % 40-93 duyarlılığa, %98 özgüllüğe sahiptir.
Bakteriüri, piyuri veya hematüri saptanması için idrarın mikroskopik analizi yapılmalıdır. İdrar sedimenti santrifüje edilerek veya edilmeksizin incelenebilir. Santrifüje edilmeden incelenen idrar örneğinde her bir sahada bir veya daha çok bakteri varlığı ml’de 105 üzerinde bakteri bulunması ile ilişkilidir. Ayrıca Gram ile de örnek boyanabilir, ancak bu yöntemler çok kullanılmamaktadır. Santrifüje edilmiş idrarörneklerinin incelenmesi daha çok kullanılır. Ateş, kostovertebral hassasiyet veya ağrısı olan bir hastada mikroskopik incelemede lökosit slendirlerin varlığı piyelonefriti düşündürür.
İdrarda lökositlerle birlikte eritrositlerin varlığı ise taş ile komplike infeksiyon veya hemorajik sistitli hastalarda yaygındır. İdrar mikroskopisinde lökosit yokluğunda eritrositlerin saptanması ürogenital tümörlerde, taş hastalığında, kanama diyatezinde sıklıkla rastlanılır.
